Uzależnienia

Zjawisko narkomanii wciąż rozwija się nie tylko wśród dorosłych i młodzieży, ale także wśród dzieci, dotykając coraz niższych grup wiekowych. Problem narkomanii wnika głębiej w nasze życie codzienne, większości ludziom kojarzy się ze strzykawkami, igłami, heroiną, a narkomania z osobą żyjącą na marginesie społecznym. Jest to jednak problem znacznie głębszy. Powszechnie używane papierosy, alkohol, tabletki uspokajające, czy nasenne społeczeństwo traktuje jako bezpieczne i nie w kategoriach narkotyków, a przecież wszystkie te środki są środkami odurzającymi.

Rozwój zjawiska narkomanii związany jest ze zmianą stylu życia Polaków; szybkie tempo życia, coraz większe wymagania stawiane pracownikom, studentom, uczniom, pogoń za pracą, afirmacja odniesienia sukcesu i nieskrępowanego działania, upadek autorytetu rodziców, kryzys wartości religijnych, bezrobocie, wszystkie te czynniki i wiele innych sprawiają, że coraz więcej osób sięga po środki odurzające.

KLASYFIKACJA NARKOTYKÓW, ICH DZIAŁANIE, WYJAŚNIENIE PODSTAWOWYCH POJĘĆ

Substancje, które nazywamy narkotykami można podzielić według nastepujących kryteriów:

1. Materiału, z którego powstał narkotyk
   1. narkotyki naturalne
      - opium
      - morfina, kodeina
   2. narkotyki półsyntetyczne
      - heroina
   3. narkotyki syntetyczne
      - metadon
2. Rodzaju powodowanego uzależnienia
   1. uzależnienie psychiczne
   2. uzależnienie fizyczne
   3. oba rodzaje uzależnień
3. Sposobu w jaki narkotyk oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy
   1. substancje działające opóźniająco na układ nerwowy
   2. substancje pobudzające ośrodkowy układ nerwowy
   3. substancje wywołujące zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym

NARKOMANIA: stałe lub okresowe używanie w celach nie medycznych środków odurzających lub substancji psychotropowych albo środków zastępczych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich.

NARKOTYKI: są to związki chemiczne pochodzenia roślinnego lub otrzymywane syntetycznie mające właściwości przeciwbólowe, uspokajające, pobudzające, odurzające w celu doznania ich wpływu na ośrodkowy układ nerwowy.

UZALEŻNIENIE: określa stan, w którym człowiek nie potrafi obyć się bez danej substancji. Wyróżniamy dwa rodzaje uzależnień:

• fizyczne - rodzaj uzależnienia powodowanego przez opiaty, barbiturany, pociągające za sobą objawy łaknienia, gdy zaprzestanie się przyjmowania danej substancji.
• psychczne - narastająca potrzeba psychologiczna przyjęcia narkotyku, którego odstawienie może wywołać objaw złego samopoczucia, oraz stany lękowe. Towarzyszyć temu może zjawisko tolerancji.

TOLERANCJA: jest to określenie odporności na dany środek w wyniku czego dla pozyskania pożądanego efektu zachodzi konieczność zwiększenia dawek przyjmowanego narkotyku.

SUBSTANCJA PSYCHOTROPOWA: każda substancja pochodzenia naturalnego, w tym grzyby halucynogenne, lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy, określoną w wykazie środków odurzających stanowiących załącznik do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z dn. 24.04.1997 r. wraz ze zmianami (Dz.U. nr 103/2000).

I. Substancje działające opóźniająco na ośrodkowy układ nerwowy

OPIUM - jest substancją wykorzystywaną m.in. jako surowiec do produkcji leków. Otrzymywany jest poprzez nacinanie jeszcze zielonych makówek maku lekarskiego.

MORFINA - Głównie wykorzystywana jest w przemyśle farmaceutycznym, w nieznacznym procencie produkowana jest sposób pozaprzemysłowy. Wystepuje ona w postaci białego proszku, w pigułkach a także pod postacią roztworów.

HEROINA - jest półsyntetycznym, pochodnym związkiem morfiny, wytwarzana z surowca, którym jest opium. Po raz pierwszy wyprodukowana jako lek odzwyczajający od morfiny. Heroina może występować w postaci białego lub beżowego proszku lub brązowego zwanego "brown sugar" a także w postaci płynnej.

BARBITURANY - są to pochodne kwasu barbiturowego. Występują w postaci pastylek, kapsułek, czopków lub w płynie. Barbiturany mają właściwości hipnotyczne i uspokajaące. Przyjmuje się je doustnie, doodbytniczo lub dożylnie. W mniejszych dawkach wykorzystywane są w medycynie do leczenia epilepsji i bezsenności.

LEKI USPOKAJAJĄCE I HIPNOTYCZNE - wykorzystuje się w medycynie w związku z ich działaniem przeciwbólowym i właściwościami uspokajającymi. Środki te często też są stosowane przez narkomanów, którzy przyjmiją je doustnie, doodbytniczo lub domięśniowo.

II. Środki pobudzające ośrodkowy układ nerwowy

KOKAINA - środek ten, jak początkowo wszystkie narkotyki używany był w medycynie do znieczuleń. Kokaina pochodzi z liści krzewu koka.

CRACK - narkotyk stanowiący odmianę kokainy. Nazwa pochodzi od dźwięku jaki wydaje podgrzewanie kawałków spalonego narkotyku, z ang. "to cracle" - strzelanie, trzaskanie. Wytwarzany jest poprzez mieszanie proszku kokainowego z eterem lub proszkiem do pieczenia, różnymi aktywatorami chemicznymi oraz wodą.

KHAT - jest to roślina pochodząca z Afryki Południowej i Madagaskaru. Liście krzewu mają kolor purpurowo - brązowy z wierzchu błyszczący. Głównym alkaloidem khatu jest cathinone. Pozwala on na wydobycie dużych pokładów energii.

AMFETAMINA - w wyniku prac nad aminami w 1910 roku wynaleziono substancję, którą ochrzczono amfetaminą. Początkowo wykorzystywana do leczenia niekontrolowanych napadów snu. Po roku 1950 obrót amfetaminą został zabroniony. Teraz produkowana jest w celu zapełnienia rynku narkotykowego.

ECSTASY - jest narkotykiem syntetycznym, wydzielona została w 1914 roku z gałki muszkatołowej. Już nieznaczna ilość tego narkotyku powoduje zaburzenia w pracy mięśni szczękowych, nerwu wzrokowego i podnosi znacznie ciśnienie.

III. Substancje wywołujące zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym

KONOPIE INDYJSKIE - marihuana, haszysz, ziele, czaj, maryśka, trawka, bhang, gandzia - to zaledwie kilka z różnych określeń preparatów pochodzących z roślin Cannabis sativa L, inaczej zwaną konopią indyjską. Narkotyk ten można jeść, pić, lub jak to się najczęściej czyni w Europie i Ameryce, palić.

MARIHUANA - sprzedawane nielegalnie na czarnym rynku. Ich najistotniejszym psychoaktywnym składnikiem jest 9 - tetrahydrokannabinol (9 - THC lub THC). Nazwą MARIHUANA określa się ususzone - kwitnące i owocujące wierzchołki oraz liście konopii. Najczęściej jest to mieszanina suchych liści i kwiatostanów żeńskich osobników rosliny, wygladem przypominająca nieco suszoną natkę pietrszki.

HASZYSZ czyli żywica kannabis - to produkt wytworzony poprzez młócenie materiału roślinnego w celu oddzielenia wytwarzających żywicę części roślin od elementów balastowych.

OLEJ HASZYSZOWY - otrzymuje się go w wyniku destylacji zmielonych lub posiekanych konopi indyjskich, Do organizmu podawany jest wraz z dymem. Olej haszyszowy spalany jest w specjalnych fajkach, ewentualnie przyjmowany jest doustnie. Ponadto olej haszyszowy może zostać użyty do powleczenia papierosa (w niewielkich ilościach) a następnie spalony. Objawami zażycia narkotyków uzyskanych z konopi są: podniecenie, sny na jawie, ogólna błogość, depresja, sen. Zażyciu towarzyszy ogólna wesołość, brak koordynacji ruchowej, przekrwienie gałek ocznych, nadwrażliwość zmysłów. Długotrwałe zażywanie prowadzi do wychudzenia, zaburzeń snu, zapalenia krtani i oskrzeli, apatia, trudności z koncentracją, zmienności nastrojów.

LSD 25 - jest to narkotyk otrzymywany z pasożytniczego grzyba zwanego - sporyszem, który zawiera trujące alakloidy. LSD jest nieobliczalnym narkotykiem, którego zażywanie wywołuje stany świadomości sprzyjające popełnieniu samobójstwa, samookaleczeniu, wielodniowym zaburzeniom percepcji. Decyduje o wszystkim wpływ narkotyku na układ nerwowy.

GRZYBY HALUCYNOGENNE - spośród pięciu tysięcy odmian grzybów znanych przez człowieka - około 80 odmian posiada właściwości psychoaktywne. Spośród wszystkich grzybów wywołujących halucynacje, na uwagę zasługują dwa gatunki:
- GRZYBY PSYLOCYBLE (Psylocyble mexicana/ astecorum)
- MUCHOMOR CZERWONY (amanita muscaria), gdyż właśnie te są współcześnie używane ze względu na właściwości psychodeliczne.

PROFILAKTYCZNA DZIAŁALNOŚĆ - WYJAŚNIENIE POJĘCIA

Profilaktyka jest to "odpowiednie działanie, które ma na celu zapobieganie pojawianiu sie i/ lub rozwojowi danego zjawiska w konkretnej społeczności. Profilaktyka może również polegać na promowaniu alternatywnych zjawisk w stosunku do tych, które usiłuje się wyrugować". (Kompendium Wiedzy o Profilaktyce, praca zbiorowa, F. Bruno, Zapobieganie, t. I, rozdz. 2 str. 6, Biuro ds. Narkomanii, Warszawa 1996). Wyróżniamy 3 stopnie profilaktyki:

PROFILAKTYKA I STOPNIA - ma na celu zapobieganie wzrostowi i rozprzestrzenianiu się zjawiska wśród szeroko pojetej społeczności. Jest ona wprowadzana w życie przez: kampanie informacyjne w środkach masowego przekazu, zapewnienie społeczeństwu odpowiednich środków ochrony, promocję alternatywnych zjawisk w danym środowisku społecznym i kulturowym.

PROFILAKTYKA II STOPNIA - jej celem jest zapobieganie rozprzestrzenianiu się i wzrostowi zjawiska w zagrożonej społeczności. Obejmuje ona kampanie informacyjne, modyfikację prawa i zarządzania w celu promocji pozytywnych zmian w zachowaniu społeczności o wysokim stopniu ryzyka lub w celu zapobiegania ekspansji danego zjawiska oraz szkolenie nauczycieli i osób realizujących program zapobiegania.

PROFILAKTYKA III STOPNIA - ma na celu zapobieganie zjawisku recydywy i nawrotom. Polega ona na informowaniu i szkoleniu konkretnych osób, bezpośrednim oddziaływaniem na jednostkę, a także utworzeniu doraźnych struktur i ośrodków - baz leczenia i rehabilitacji.

Duże wsparcie dla osób uzależnionych i ich rodzin niesie pomoc społeczna. Jej struktura administracyjna od 1 stycznia 1999 roku przedstawia się następująco:

1. Administracja rządowa:
   - Minister Pracy i Polityk Socjalnej
   - Wojewoda
2. Administracja samorządowa:
   - Samorząd Wojewódzki
   - Powiat Samorządowy
   - Gmina

Wspieranie polityki państwa w zakresie przeciwdziałania zjawisku narkomanii, ograniczenia rozprzestrzeniania się patologii społecznej, przestępczości poprzez:

• organizacje pozarządowe
• wypracowanie skutecznych metod profilaktyki narkomanii
• promocje zdrowia i propagowanie form zdrowego stylu życia
• rehabilitacje i readaptację osób uzależnionych
• działalność informacyjno - edukacyjna

Poradę i pomoc możecie Państwo uzyskać pod adresem:

Poradnia Profilaktyki i Terapii Uzależnień MONAR
ul. św. Katarzyny 3
31-063 Kraków

tel./fax 012 430 61 35

Poradnia jest czynna:
poniedziałek - piątek w godz. 9.00-17.00
poradnia@monar.krakow.pl
http://www.monar.kki.pl/